State of the Monument
Vergeleken met oude foto’s uit de jaren vijftig ziet onze ziet onze stad er ongelooflijk goed uit. De sfeer van verval en achteruitgang is volledig afwezig. De meeste monumentale panden verkeren op het oog in goede staat. Rondom de vestingmuren trekken gedurfde combinaties van oud muurwerk en eigentijdse toevoegingen de aandacht. Hetzelfde geldt voor de herontwikkeling van het Mariënburgklooster. Ook hier nieuw en oud in harmonische symbiose, denk bijvoorbeeld aan nieuwe werkplekken tussen de zorgvuldig gerestaureerde en overkapte luchtbogen van de kapel. En ook bij het Gasthuiskwartier lijkt de zorgvuldige verbouwing van het oude ziekenhuis samen te gaan met eigentijdse invullingen.
Dat zijn in onze ogen goede manieren om met de oude stad om te gaan: het oude in zijn waarde laten en de toevoegingen afstemmen op maat en schaal van de omgeving. Maar natuurlijk zijn er ook problemen. Op sommige terreinen lijkt alles stil te staan. Ook in 2017 vroegen wij ons al af wat er gaat gebeuren in het gat aan de Markt. Hier moet je niet kost wat kost vasthouden aan het eigentijdse, integendeel teruggrijpen op het oude kan hier een harmonische oplossing bieden. Maar een debat lijkt er nog steeds niet te komen. Staan we hier straks voor voldongen en onwelgevallige feiten?
Het is een goede beslissing van het gemeentebestuur tot hergebruik van het Kruithuis over te gaan, om hierin een water- en vesting museum te vestigen in plaats van een kantoor of hotel. Het vervult ons echter met grote zorg dat overwogen wordt om de unieke binnenplaats met glas te overdekken. Dit vergt het opnemen van een zware staalconstructie in de prachtige 17e-eeuwse kappen. Vooralsnog bepleiten wij om onderzoek te doen naar mogelijke alternatieve oplossingen.
Bij het Wilhelminaplein maakt het stadsbestuur blijkbaar pas op de plaats. Na jaren van inspirerende toevoegingen aan de vestingring, moet we het hier nog steeds doen met gras en zonnewijzer. Terwijl het bodemarchief hier op spannende manieren zichtbaar kan worden gemaakt! Daarvoor hoeven we alleen maar om ons heen te kijken, naar het bekroonde werk van Van Roosmalen en Van Gessel! Dat moet toch inspireren om dit plein niet het plein te laten!
De afdeling Erfgoed wil onder nieuwe leiding aan de slag wil met het motto ‘Monumenten als inspiratie voor de ontwikkeling van de stad’. Men wil de monumentenlijst aanvullen met monumenten van de naoorlogse Wederopbouw. Vertrouwde gebouwen als het Cementrum, maar er is meer. Dergelijke jonge gebouwen worden vaak plotseling gesloopt of onherkenbaar verbouwd. Daarom is het goed om ze bescherming te geven. En het is ook goed om te kijken naar de oorspronkelijke stedenbouwkundige gedachten achter jongere stadswijken. Die kunnen de stadsvernieuwing inspireren. Daarmee kunnen we recht doen aan de kwaliteiten van die wijken.
En er is meer te winnen, als we monumenten als inspiratiebron zien. Denk aan de stilstand rond het Sint-Jansmuseum, waar een schat aan middeleeuwse bouwsculptuur en kunstwerken beter gepresenteerd kan worden. Het kerkbestuur zal hierin het voortouw nemen, maar het blijft stil. Ook rondom de Sint Cathrien, een indrukwekkende stadskerk met een vermaard orgel. Open met de Open Monumentendag, maar daarna? Waarom de kerk niet gebruiken voor kleinschalige voorstellingen en haar tijdelijk verhuren voor concerten en manifestaties? Leegstand betekent hier zeker achteruitgang.
De raad lijkt hardleers geworden met het zorgvuldig omgaan met het Beschermd Stadsgezicht. De dreigende landpikkerij van de Parade door de terrassen hebben we wat af kunnen zwakken, maar er blijft toch nog een kleine, rare sprong in het trottoir. En, hoe gaat het verder met de verkommerende bomen aan de Parade?
En wat te denken van het idee om de stadsbieb te verplaatsen van het huidige Geefhuis naar het gebouw van de Muzerije? Dit onzalige plan brengt zowel de Muzerije alsook de bibliotheek in de problemen. Bovendien heeft het monumentale en historisch unieke Geefhuis nu een prima bestemming. Wat gaat er hierna gebeuren? Prooi voor projectontwikkelaars? En wat gaat er gebeuren met de Bank Van Lening die prachtig geschikt is gemaakt voor ballet als onderdeel van de Muzerije? En over inspiratie gesproken, komt er geld beschikbaar om de kop van de Binnenhaven met Citadel en Kruithuis verder te ontwikkelen in het kader van het Zuid-Willemspark?
En net als in 2017 kunnen we weer eindigen met het theater aan de Parade. Dat de vernieuwbouw gaat passen in het huidige bestemmingsplan moeten we nog maar eens zien. Om maar te zwijgen van de architectonische vormgeving. Hoe zal de nieuwbouw gaan passen in het beschermde stadsgezicht op deze kwetsbare plek? Dat is haast niet denkbaar, omdat er onverteerbare concessies worden gedaan, zoals het maken van een rij enorme deuren voor de expeditie in de plint van het gebouw. Geen openheid naar het plein dus! Het aantrekken en verwerken van enorme vrachtwagens legt een druk op de straten in de omgeving. Dat geldt ook voor het aantasten van de bomen rondom de Parade. Dit is een spagaat waar amper uit te komen is. Wij gaan dat kritisch volgen!
Daarbij geldt: de door sommigen gekoesterde harde tegenstelling tussen behoud en vernieuwen, tussen de monumenten-taliban en de voorstanders van vooruitgang, is in onze ogen slechts een schijnbare tegenstelling. Er zijn veel verschillende manieren om met de stad om te gaan, en respect voor het oude kan in onze ogen heel goed samengaan met vooruitgang. Leren van de kwaliteiten uit het verleden en die meenemen naar de toekomst, dat is belangrijker dan ons verliezen in debatten over schijnbare tegenstellingen!